Kognitif Terapi Nasıl İşler?
Kognitif Terapist
Kognitif Terapist, hastanın yaşadığı sıkıntıları, zorlukları anlamak için klinik bir merakla; “neden hastam karşımda oturuyor?” sorusunu her zaman aklında tutarak hastanın deneyimlerini, düşüncelerini, ruh hallerini ve davranışlarını inceler. Öncelikli olarak hastanın yaşadığı sıkıntıları; hastanın düşünceleri ve inançları üzerinden değerlendirir. Aynı zamanda, düşüncelerin yaşanılan sıkıntıların tek kaynağı olduğunu öne sürmez. Hastanın düşüncelerini incelemekle birlikte ruh halini, davranışlarını, tıbbi rahatsızlıklarını ve çevresini de göz önünde bulundurur. Problemlerin asıl nedeni ne olursa olsun; düşünceler, işlevsel olmayan davranışların sürdürülmesinde etkili bir rol oynar. Bu nedenle, terapist tedavi sürecinde hastanın düşüncelerine ve inançlarına odaklanır; gerektiğinde hastanın gizliliğini koruyarak ve hastaya verilebilecek zararı önlemek adına tedaviyi diğer uzmanlarla (tıp doktorları, psikiyatristler) beraber yürütür. Bununla birlikte Kognitif terapist, işlevsel olmayan düşünceleri ve inançları Kognitif Modele bağlı kalarak çalışır; gerektiğinde Kanıta Dayalı Yaklaşımlardan bazı teknikleri (örn; davranışsal) tedavi sürecine dahil edebilir.
Hasta
Kognitif Terapi, terapist ve hasta arasında profesyonel sınırları olan, güçlü ve sağlam bir terapötik ittifaka dayanır. Hem terapist hem de hasta belirlenen hedeflere doğru birlikte ilerler. Hasta umutları, hedefleri, değerleri, yaşadığı sıkıntılar ve deneyimleri hakkında uzman kişidir bu yüzden terapi sürecinde aktif bir rol oynar. Aktif olma durumu hastanın motivasyonu ile doğru orantılıdır. Hastanın motivasyonu göz önünde bulundurularak tedavi sürecinde adım adım ilerlenir. Çünkü terapiden alınan verim, hastanın sürece dahil olması ve aktif bir şekilde katılım sağlamasına bağlıdır.
Hasta, Kognitif Terapi sürecinde gerçekçi ya da işlevsel olmayan düşüncelerini belirlemeyi, değerlendirmeyi ve daha işlevsel düşünce ve inançlarla değiştirmeyi öğrenir. Seanslarda yaptığı keşifleri ve edindiği becerileri seanslar arasında pratik yaparak pekiştirir. İyileşmenin büyük bir bölümü seans aralarında gerçekleşir. Terapi süreci ilerledikçe hasta öğrenmiş olduğu becerileri gelecekte ortaya çıkabilecek zorluklarda işlevsel bir şekilde baş edebilmek için kullanır ve bu sayede yaşayabileceği olası nüksleri önleyebilir.
Terapi Seansı
Kognitif Terapi, hastanın problemlerini çözmeye ve hedeflerine ulaşmaya odaklıdır. Temel tanı ne olursa olsun, terapi hastanın belirlediği problemler ile başlayacaktır. Kognitif Terapi seansı genellikle haftada bir, 45-60 dakika arasındadır ama gerektiğinde hastanın tanısına bağlı olarak 75 dakika sürebilmektedir. Seanslar yüz yüze veya online şekilde gerçekleşebilir. Kognitif Terapi kısa sürede iyileşmeyi hedeflemektedir; genellikle haftalar veya aylar içerisinde tedavide ilerleme sağlanır. Bazı hastalar 8-10 seansta ilerleme gösterirken; bazı hastalarda ise tedavi daha uzun süreli olabilir. Tedavi süresi hastanın tanısına, prognozuna, yaşadığı sıkıntıya ve bu sıkıntıyı ne kadar süredir deneyimlediğine, hedeflerine, terapistin yetkinliğine ve bunun gibi faktörlere göre değişebilir. Seanslar yapılandırılmış şekilde ilerler. Tedavinin başlangıcında, Kognitif terapistler hastaların değerlerini göz önünde bulundurarak hayattaki arzularını ve tedavi sonunda ulaşmak istedikleri hedefleri belirlemelerine yardımcı olur. Tedavide belirlenen hedeflere ulaşıldığında terapistle hasta iş birliği içerisinde tedavinin sonlanmasına karar verir.
Kognitif Terapistlere Not:
Kognitif terapist, Kognitif Model üzerinden hasta ile iş birliği içinde çalışır ve hastaya özgü Kognitif Vaka Formülasyonu oluşturur. Oluşturulan Formülasyon tedavinin omurga kemiğidir. Bir başka deyişle Formülasyon; hastayla güçlü terapötik ilişki kurmak, terapi hedeflerini belirlemek, hastaya özgü tedavi planı oluşturmak ve uygun kognitif teknikleri seçmek için olmazsa olmazdır. Seanslar yapılandırılmış şekilde ilerler; seans süresinin en etkili şekilde kullanılarak tedavi sürecinden en fazla verimin alınması, hiçbir detayın gözden kaçırılmaması ve hastayı korumak adına oluşabilecek risklerin önlenmesi için önemlidir. Her seans bir önceki seanstan köprü kurulur, gündem oluşturulur ve gündem maddeleri üzerinde çalışılır, hasta ile iş birliği içinde Seanslar Arası Pratik planlanır ve hastadan geri bildirim alınır. Terapist, her seans sonunda hastayı seans hakkında geri bildirimde bulunması için cesaretlendirir. Hastanın verdiği geri bildirimleri alçakgönüllü ve saygılı bir tutum içerisinde dinler ve hastanın rahatsız olduğu bir durum varsa gündeme eklenir ya da aklında soru işareti olan kısımlar mutlaka birlikte tartışılır. Kognitif Terapinin en önemli özelliklerinden biri yapılandırılmış olmanın yanı sıra hastaya özgü ve esnek olmasıdır. Terapist, hastanın ihtiyaçlarına yönelik; hedefleri, yaşadığı sıkıntıları, prognozu, değerleri, güçlü yönlerini vb. göz önünde bulundurarak daima esnekliğini korur.