Cognitive Paths from Trauma to Posttraumatic Stress Disorder: A Prospective Study of Ehlers and Clark’s Model in Survivors of Assaults or Road Traffic Collisions
Özet: Arka Plan. Travmaya verilen kognitif tepkilerdeki bireysel farklılıklar, kronik travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) erken tanımlanmasına, hedefe yönelik erken tedaviye ve hatta önlenmesine olanak tanıyabilecek değiştirilebilir risk faktörleri olabilir. Ehlers ve Clark’ın TSSB’ye yönelik kognitif modeli, olumsuz değerlendirmelerin, kopuk travma anılarının ve işlevsiz başa çıkma stratejilerinin TSSB’yi sürdürdüğünü öne sürmektedir. Bu faktörlerin, travma sırasında gerçekleşen kognitif süreçlerden etkilendiği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, bu modeli yol analizi kullanarak prospektif olarak test etmektir.
Yöntem. Çalışmaya, şiddet içerikli bir saldırı veya trafik kazası sonucu yaralanan ve acil servise başvuran 828 katılımcı dâhil edilmiştir; 700 katılımcı 6 aylık değerlendirmelere katılmıştır. Travma sonrası kognitif süreçler olaydan kısa süre sonra değerlendirilmiş; olumsuz değerlendirmeler, kopuk anılar ve işlevsiz başa çıkma stratejileri 1. ayda; kronik TSSB semptom şiddeti 6. ayda; erken dönem TSSB semptom şiddeti ise olaydan 2 hafta sonra ölçülmüştür.
Bulgular. Kognitif değişkenler, travma türü ve cinsiyet ile birlikte, 6. aydaki TSSB semptom şiddetindeki varyansın %52’sini açıklamıştır. Modele erken dönem semptom şiddeti de dâhil edildiğinde, ek açıklayıcılık oranı %53’te kalmıştır. Erken dönem TSSB semptom şiddeti, travma türü ve cinsiyet ile birlikte yalnızca %40 oranında yordayıcı olmuştur. Olumsuz değerlendirmeler ve kopuk anılar, işlevsiz başa çıkma stratejileri aracılığıyla dolaylı olarak ve doğrudan olmak üzere kronik semptom şiddetini öngörmüştür. Peritravmatik kognitif süreçler ise daha çok dolaylı yollarla kronik semptom şiddetini tahmin etmiştir. Travma türü ve cinsiyetin etkileri tamamen kognitf faktörler üzerinden dolaylı olarak etki göstermiştir.
Sonuçlar. Bulgular, teorik olarak öne sürülen çıkarımlarla tutarlıdır ve kognitif faktörlerin kronik TSSB için risk göstergesi olabileceğini ve TSSB’nin tedavi ve önlenmesinde hedeflenebilecek önemli değişkenler olduğunu desteklemektedir.
Referans: Beierl, E. T., Böllinghaus, I., Clark, D. M., Glucksman, E. ve Ehlers, A. (2020). Cognitive paths from trauma to posttraumatic stress disorder: A prospective study of Ehlers and Clark’s model in survivors of assaults or road traffic collisions. Psychological Medicine, 50(14), 2172–2181.
Saygılarımla,
Psikolog Ceyda Özdemir Bülbül
CBTiSTANBUL